علاقه، استعداد و توانمندی، مفاهیم کاملاً متفاوتی از یکدیگر هستند. همه ی ما به حوزه هایی علاقه داریم اما در آن استعداد نداریم. برای مثال افراد زیادی هستند که به خواننده ها و خوانندگی علاقه دارند اما استعدادی در زمینه آواز ندارند. یا افراد زیادی هستند که استعداد خوانندگی دارند اما چون علاقه خاصی به آن ندارند برای پرورش این استعداد برنامه ریزی نمی کنند. از طرفی ممکن است کسی تصمیم بگیرد با برنامه ریزی و تلاش در حوزه خوانندگی به توانمندی برسد اما چون استعدادش در این زمینه نبوده است مجبور به صرف وقت و هزینه زیادی شود و در نهایت همه نتیجه چندان مطلوب نباشد. در حالیکه اگر نصف این زمان و هزینه را برای استعداد ذاتی خود صرف میکرد، نتیجه بهتری میگرفت.
استعداد چیست؟
پیدا کردن یک تعریف واحد برای استعداد کار سختی است. چرا که می توان از ابعاد مختلفی این موضوع را بررسی کرد. اما علم آن را ترکیبی از ژنتیک و تربیت می داند. استعدادها نیز مثل رنگ پوست و مو که به ارث می بریم، از طریق ژنتیک به ما منتقل می شوند. اگر انسان ها بتوانند استعدادهای خود را پیدا کرده و انتخاب های خود را براساس آن قرار دهند، را موفقیت برای آن ها سهل تر و سریع تر خواهد می شود. می توان گفت استعداد همان توانمندی ذاتی یا توانایی های بالقوه افراد است. بنابراین همه ی ما در یک موضوع خاص به یک اندازه با استعداد نیستیم. به این معنی که در شرایط مشابه و با مقدار یکسانی تلاش به درصد رشد واحدی در آن موضوع نمی رسیم.
تاثیر محیط بر پرورش استعداد
تاثیر محیط روی پروش استعدادها به قدری است که بسیاری محققان این حوزه اعتقاد دارند استعداد محصول یک محیط غنی است. به این معنی که برای مثال اگر شما در خانواده ای متولد شوید که پدر و مادرتان هنرمند، پزشک و یا ورزشکار باشند، احتمال این که شما هم در این حوزه ها فعال شوید بسیار زیاد خواهد بود چرا که از زمانی که چشم باز می کنید در محیطی هستید که حرف از زیر و بم این موارد خیلی به گوشتان می خورد و به طور ناخواسته با آن ها آشنا می شوید. بنابراین فعال بودن در این حوزه ها برای شما استرس زا نیست و نسبت به فعالیت در حوزه های ناشناخته موانع روانی کمتری دارید.
همچنین اگر محیط برای رشد استعدادهای بالقوه شما مناسب نباشد، هیچ گاه این استعدادها بالفعل نخواهد شد. درست مثل این می ماند که بذر گیاهانی که در زمین های کویری رشد می کنند یا در زمین های مرطوب بکارید و یا برعکس. هر بذر در شرایط اقلیمی و خاک متفاوت و مناسب خود رشد می کند.
از آنجا که استعداد یک امر پنهان است اهمیت تست های استعداد یابی در این جا مشخص می شود. تست استعدادیابی کمک می کند تا وقت، انرژی و پول خود را در زمینه درست صرف کنید تا سریع تر به مهارت لازم در آن زمینه دست پیدا کنید.
انواع استعداد
طیف گسترده ای از استعدادها وجود دارند. یک فرد ممکن است در چند مورد استعداد داشته باشد و یا اینکه استعداد او فقط در یک مورد باشد. اما ممکن نیست که در هیچ یک استعداد نداشته باشد. اگر چنین فکری می کنید مطمئن باشید که هنوز استعداد خود را کشف نکرده اید.
- استعدادهای عملی (تعمیر کردن، کارهای دستی، آشپزی، امور فنی و…)
- استعدادهای بین فردی (رهبری، شنیدن فعال، سخنرانی، همدلی، کار گروهی و…)
- استعداد هنری (بازیگری، کمدی، طراحی، نقاشی، موسیقی و…)
- استعداد ورزشی (تعادل، دویدن، پرش، فوتبال و…)
- استعداد تحصیلی (طوفان فکری، کارآفرینی، ریاضی، زبان، پژوهش و…)
- استعداد های فردی ( مدیریت پول، برنامه ریزی، صبر، تدبیراندیشی، مدیریت زمان و…)
روش های استعدادیابی یا Talent identification
کشف استعداد روش های مختلفی دارد که تست استعدادیابی یکی از اصولی ترین های آنهاست.
1. ببینید پس از انجام چه کاری احساس رضایت از خود و قوی بودن می کنید
وقتی انجام کاری که برای دیگران دشوار است برای ما بدون آموزش زیاد به راحتی آب خوردن باشد و از آن لذت ببریم، به این معنی است که در آن کار استعداد داریم. معمولا حین انجام این کارها احساس می کنیم خیلی جای پیشرفت داریم و به پیشرفت در آن نیز تمایل زیادی داریم.
2. در مورد بهترین و بدترین خصوصیات خود از دوستانتان بپرسید
وقتی این سوال را از دوستان مورد اعتماد خود می پرسید، مواردی را می شنوید که اکثریتشان همان ها را تکرار می کنند. روی این موارد حساس باشید و رسیدگی به آن ها را در دستور کار خود قرار دهید.
3. از خانواده بپرسید که در کودکی به چه چیزی علاقه داشتید
گاهی علائق و استعدادهای ما در زیر خروارها ترس، دل مشغولی، مسئولیت و غیره پنهان می شوند. از خانواده خود بپرسید در کودکی به چه چیزهایی علاقه نشان می دادید یا از انجام چه کارهایی لذت می بردید. برای پیدا کردن علائق گمشده می توانید از روانشناس و روانکاو نیست کمک بگیرید.
4. از تغییر استقبال کنید
کلیشه های ذهنی که در مورد توانایی های خود دارید را بشکنید. این که نقاشی شما در کلاس دوم ابتدایی نمره خوبی نمی گرفته به این معنی نیست که دیگر نباید به سراغ نقاشی کردن بروید. با افزایش سن نقاط قوت انسان افزایش پیدا می کند. اگر در خود علاقه ای نسبت به کاری که در گذشته در آن موفق نبوده اید احساس می کنید، حتما یک بار دیگر به سراغ آن بروید.
5. سعی کنید استعداد دیگران را کشف کنید
بدون شک وقتی از بیرون و از بالا به چیزی نگاه کنیم، مسلط تر و بی غلط تر هستیم. با این کار آمادگی ذهنی برای پیدا کردن استعدادهای خود نیز پیدا می کنیم.
استعدادیابی بزرگسالان
طبق تحقیقات 97 درصد از انسان ها از استعدادهای خود بی اطلاع هستند. روان پژوهان بهترین سن برای استعدادیابی را سنین بین 3 تا 6 سالگی می دانند. البته برای کشف استعداد محدودیت سنی وجود ندارد چرا که سن یک استعداد ذاتی است. در تاریخ مثال های زیادی از افراد مشهور وجود دارد که در سنین بالا استعداد خود را کشف کردند و به پرورش آن مشغول شدند. نمونه ی اخیر آن می توان به جی کی رولینگ نویسنده داستان های هری پاتر اشاره کرد. او در 32 سالگی و پس از سختی های زیادی که در زندگی خود متحمل شده بود به استعداد خود در تخیل و نویسندگی پی برد. کشف و پرورش استعداد در عرض چند سال مسیر زندگی او را به طور کلی تغییر داد. چرا که انجام کاری که در آن مستعد هستیم برای ما با شور و هیجان، اعتماد بنفس و رشد سریع که خودش مشوق بزرگی است، همراه است؛ نه اینکه همراه با خستگی و افسردگی از مجبور بودن به انجام کار و یا استرس از خوب انجام ندادن کار باشد.
افرادی که در سنین پایین استعدادهایشان کشف شده و به آن رسیدگی شده (به این معنی که شرایط لازم برای پرورش آن محیا شده باشد)، در بزرگسالی زندگی راحت تری خواهند داشت. چرا که انسان به هر حال مجبور به انجام کاری برای تامین هزین های زندگی است. اگر این کار همان کاری باشد که او در آن استعداد ذاتی دارد، بدون وجود موانع درونی و با توانایی بالا در عبور از موانع بیرونی به آن مشغول خواهد شد و به شدت از کار خود لذت خواهد برد. امروزه توسعه تست های استعداد یابی، مسیر کشف استعداد را بسیار هموار کرده است.
استعدادیابی شغلی
درصدی از افراد جامعه هستند که پیشه خانوادگی خود را ادامه می دهند. درصد کمی هستند که در دوران مدرسه علاقه خود را پیدا می کنند و متناسب با آن انتخاب رشته تحصیلی و دانشگاهی خود را انجام می دهند و پس از کسب مهارت های لازم در موضوع مورد علاقه خود مشغول به کسب درآمد می شوند. درصد کمتری هم هستند که با کمک پدر و مادر استعداد ذاتی خود را از سنین پایین کشف می کنند. سپس یا از طریق سیستم آموزش عمومی و یا به کمک آموزش های خصوصی در مسیر توسعه خود و کسب مهارت در آن زمینه گام بر می دارند. اما باقی افراد جامعه برای این که از کار خود لذت ببرند چه کاری می توانند بکنند؟ برای دیدن پاسخ این سوال در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
روش های استعدادیابی شغلی
- همانطور که گفتیم برای استعدادیابی هیچ گونه محدودیت سنی وجود ندارد. یک راه برای این افراد انجام نوعی تحقیقات میدانی است. به این معنی که درمورد مشاغل مختلف مد نظرشان مطالعه کنند. سپس به سراغ کسانی که در آن زمینه ها مشغول هستند رفته و از آن ها در مورد مزایا و معایب شغلشان پرس و جو کنند. اطلاعاتی که از این تحقیقات به دست آورده اند را با شخصیت، توانایی های جسمی، روحی و مهارتی خود بسنجند. حتی می توانند مدتی به طور آزمایشی در آن شغل مشغول به کار شده و استعداد خود در یادگیری مهارت های لازم را بسنجند.
- راه دیگر که سریع تر از راه اول است، استفاده از آزمون های استاندارد استعدادیابی است. با انجام این آزمون ها زمینه شغلی که شانس ماندگاری در کار و رشد با هزینه کمتر و سرعت بیشتر را که در عین حال با علاقه و اشتیاق به آن مشغول خواهید شد، پیدا می کنید. در یک کلمه می توان گفت شما در انجام کاری که استعداد ذاتی‌تان باشد، بهره ورتر خواهید بود.
- در بعضی سازمان ها نیز استخدام کنندگان هوشمندی به خرج می دهند. به این معنی که به جای تمرکز بر تجربه های شغلی رزومه فردی که مقابلشان نشسته، تلاش می کنند استعداد او را پیدا کنند. در صورتی که استعداد او در زمینه ای بود که مورد نیاز سازمان ایشان است، او را برای پست مربوطه استخدام می کنند. اگر خوش شانس باشید و با این افراد برخورد داشته باشید، مسیر زندگی تان دستخوش تغییرات مثبتی خواهد شد.
استعدادیابی بر میزان رضایت از زندگی چه تاثیری دارد؟
اهمیت این سوال از آن جا روشن می شود که می بینیم امروزه انسان ها وقت زیادی از روز خود را باید سرگرم کار خود باشند تا بتوانند هزینه های زندگی خود را تامین کنند. بنابراین احساسی که حین کار کردن دارند روی نگرش کلی آن ها به زندگی تاثیر خواهد داشت چون “کار” سهم زیادی از “زندگی” را به خود اختصاص داده است. هم چنین شغل هر فرد نشان دهنده جایگاه اجتماعی اوست. پس عنوان شغلی ما از این طریق نیز می تواند روی احساس ما نسبت به کیفیت زندگی مان تاثیر داشته باشد.
انواع تست های استعدادیابی شغلی
با یک سرچ ساده در اینترنت می بینید که تست های استعدادیابی زیادی طراحی شده اند. ما در اینجا 4 نمونه از معتبرترین ها که در پیدا کردن استعدادیابی شغلی بسیار موثر عمل می کنند را معرفی می کنیم.
- تست هوش و استعدادیابی گاردنر
- تست رغبت سنج استرانگ
- تست استعدادیابی شغلی: جانسون اوکانر
- سومین تست استعدادیابی شغلی: کلیفتون
در ادامه با توضیح هریک از این تست های استعدادیابی با این مقاله از بلاگ تست پرو همراه باشید.
1) تست هوش یا استعدادیابی گاردنر
تست هوش گاردنر یا تست هوش چندگانه، توانایی ها و استعدادهای شما را در هشت زمینه می سنجد. طبق ای آزمون انسان ها می توانند انواع مختلفی از هوش را داشته باشند. آزمون هوش گاردنر، هوش افراد را در زمینه های هوش منطقی ریاضی، هوش موسیقیایی، هوش کلامی زبانی، هوش دیداری فضایی، هوش درون فردی، هوش جنبشی حرکتی،هوش طبیعت گرا و هوش بین فردی اندازه می‌گیرند.
2) تست رغبت سنج استرانگ، از بهترین تست های استعدادیابی
از پرسشنامه استرانگ، در بسیاری از کشورهای دنیا برای کمک به انتخاب درست رشته تحصیلی و شغل دانشجویان و دانش آموزان استفاده می شود. این تست شامل 290 سوال است. در این تست شما با انواع استعدادها و علایق شغلی خود آشنا می شوید. نتیجه این تست استعدادیابی شامل سه بخش است:
موضوع های کلی مشاغل، مقیاس های رغبت اصلی، مقیاس‌های سبک فردی
نظریه ای که این تست براساس آن طراحی شده است می گوید که افراد از لحاظ میل و رغبت داشتن به انجام کارها، یکی از شش تیپ زیر را دارند:
- متهور یا جسور (سرمایه گذاران و رهبران)
- قراردادی (نگهبانان و کارمندان)
- واقع‌گرا (عمل کننده ها)
- جستجوگر (متفکران)
- هنری (آفرینندگان و هنرمندان)
- اجتماعی (کمک کنندگان)
3) تست استعدادیابی شغلی جانسون اوکانر
- با این تست نیز افراد با انواع استعدادهای خود آشنا شده و می‌توانند درک بهتری از پتانسیل های بالقوه خود داشته باشند. این نظریه که در کتاب “بنیاد استعدادیابی جانسون اکانر” بیان شده است، به شرح زیر است:
- تجسم سازه (structural visualization)
- استدلال استقرایی (Inductive Reasoning)
- ایده‌پردازی (Ideaphoria)
- سرعت بالا درک بصری (Graphoria)
- استدلال تحلیلی (Analytical Reasoning)
- استعدادهای عددی (The Numerical Aptitudes)
- استعدادهای شنیداری (Auditory Aptitudes)
- سیلوگرام (Silograms)
- حافظه طراحی و مشاهده (Memory for Design & Observation)
- تشخیص و ادراک رنگ (Color Discrimination & Color Perception)
- طراحی بصری (Visual Designs)
- استعدادهای کار با دست و ابزار (The Dexterity Aptitudes)
- آینده‌نگری (Foresight)
- ترکیب کلمات (Word Association)
4) تست استعدادیابی شغلی کلیفتون
از دونالد او کلیفتون روانشناس آمریکایی به عنوان پدر روانشناسی نقاط قوت یا مثبت یاد می کنند. کلیفتون این تست را پس از 40 سال تلاش، با ارزیابی الگوهای احساسی، رفتاری و فکری افراد طراحی کرد. پس از پاسخ به 100 سوال، بالاترین نمره در میان 34 نوع استعداد، استعداد برتر شما را نشان می دهد. در واقع با تشخیص تم شخصیتی خود متوجه می شوید که ویژگی های شما برای انجام چه کاری مناسب تر است. از نظر کلیفتون توانمندی های ذاتی انسان ها در چهار حوزه قابل دسته بندی است. این حوزه ها عبارتند از : تفکر استراتژیک، ارتباط گستر، اجرایی و تأثیرگذار
به اعتقاد کلیفتون تیم ها در صورتی می توانند عملکرد مطلوبی داشته باشند و از چالش ها عبور کنند که هر یک از این تیپ ها را در میان اعضای خود داشته باشند.
تفسیر تست استعدادیابی شغلی کلیفتون
- موفقیت‌جو: این افراد بدون خستگی همیشه در حال تلاش هستند. شغل‌های مناسب این افراد کارآفرینی، مدیریت، رهبری
- آغازگر: اصطلاحا اهل عمل هستند. شروع کردن برایشان مهم تر از فکر کردن و تحلیل کردن است. از جلسات تئوری بیزارند. در مشاغلی مثل فروشندگی موفق می شوند چرا که فروشندگان خیلی زود باید تصمیم گرفته و آن را اجرا کنند.
- یادگیرنده: این افراد بسیار کنجکاوند و به آموزش و یادگیری علاقه زیادی دارند. از مشاغل مناسب این افراد می توان به سخنرانی، تدریس و مشاوره اشاره کرد.
- صمیمیت‌جو: وفادارند و حفظ دوستی‌ها برایشان اهمیت دارد. شغل مناسب این افراد رهبر، معلم، بازاریاب
- مسئولیت‌پذیر: وظیفه‌شناس هستند و مسئولیت کارهای خود را قبول می‌کنند. اغلب در انجام کارها داوطلب هستند و وجدان کاری بالایی دارند.
- احیاگر: در مدیریت بحران توانمند عمل می کنند؛ تمرکز آن‌ها بالا است و خواهان رشد همه افراد هستند.
- خودباور: این افراد به اعتبار دستاوردها و تلاش زیادی که داشته اند، خودباوری و اعتماد بنفس بالایی دارند.
- اعتبارطلب: تحسین شدن به آن ها انگیزه می دهد. دوست دارند که اطراف خود را با افراد موفق پر کنند.
- دوست‌یاب: گسترش روابط بخش مهمی از زندگی ایشان را تشکیل می دهد. در واقع به جای عمق دادن به روابط قبلی، بیشتر تمایل دارند که روابط خود را توسعه دهند.
- استراتژیک: توانایی بالایی در حل مساله دارند. هم چنین در مدیریت بحران نیز موفق عمل می کنند.
- سازش‌پذیر: خود را با شرایط وفق می دهند و منعطف هستند. هنگام بروز اتفاقات ناگهانی خونسردی خود را حفظ می کنند اما توانایی بالایی در آینده‌نگری ندارند. شغل مناسب آن‌ها پزشک اورژانس و مامور آتش‌نشانی
- تحلیل‌گر: اطلاعات را به خوبی بررسی و دسته بندی می کنند. توانایی بالایی در مدیریت ریسک و پیش بینی آینده دارند. شغل مناسب این افراد مشاور بورس، کارهای تحقیقاتی
- هماهنگ‌کننده: بهترین راه انجام کار را پیدا می‌کنند؛ تصمیم‌گیری در شرایط بحران را به خوبی بلد هستند. در سازمان دهی کارهای سخت و پیچیده را به سرعت عمل می‌کنند. مدیر اجرایی بودن برای این افراد بسیار راضی کننده است.
- معتقد: اعتقاداتی دارند که به آن ها پایبند هستند و اغلب کمک کردن به دیگران را جزء وظایف خود می دانند. شغل مناسب این افراد پرستار، پزشک هلال‌احمر، معلم و به طور کلی کارهای عام‌المنفعه
- فرمانده: افراد را به خوبی متقاعد می‌کنند و قاطع و جاه‌طلب هستند.
- محتاط: ریسک‌پذیر نیستند و به خوبی جوانب کار را سنجیده و به عواقب کارها فکر می‌کنند.
- رقابت‌جو: رقابت به آن ها انگیزه تلاش می دهد. خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و مسابقه دادن با دیگران را دوست دارند. شغل مناسب این افراد کار در محیط‌های رقابتی و شرکت در مسابقات ورزشی
- پیوند‌یاب: خود را جزئی از سیستم کل می‌دانند و با همه متواضع و مهربان هستند. شغل مناسب این افراد مشاور، روانشناس
- هدفمند: هدفگذاری می کنند و برای رسیدن به آن تلاش می کنند.
- آینده‌نگر: از توانمندی های خود در زمان حال برای ساخت آینده استفاده می کنند. هم چنین بسیار به آینده امیدوار هستند.
- صلح‌طلب: از مشاجره و اختلاف دوری می کنند و تمایل به سازگاری دارند. شغل مناسب این افراد معلم، روحانی و مشاور است.
- ایده‌پرداز: خلاقیت جزء جدایی ناپذیر زندگیشان است. شغل مناسب این افراد طراح، مخترع و مشاور
- متفکر: علاقمند به مطالعه، درونگرا و متفکر. افراد روانشناس، فیلسوف و مخترع جزء این دسته هستند.
- گنجاننده: ع به کارهای تیمی و مشارکتی علاقه دارند و برای دیگران احترام قائلند.
- کمال‌گرا: مهم نیست با صرف چه میزان هزینه و زمان، باید کارهای خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهند.
- فردگرا: به دنبال استقلال هستند.
- مثبت‌نگر: افراد منفی نگر برایشان قابل تحمل نیستند. در ارتباطات انسانی بیشتر به دنبال اشتراکات هستند تا تفاوت ها. اغلب با انگیزه و مهربان هستند.
- گردآورنده: در موضوعات مختلف اطلاعات زیادی کسب می کنند و هم چنین به کارهایی مثل جمع‌آوری اشیاء قدیمی و تمبر علاقه دارند. شغل مناسب این افراد محقق و روزنامه‌نگار
- عدالت‌جو: در جستجوی حقیقت هستند و از افشای حقیقت و کمک کردن به افراد مظلوم لذت می برند. قاضی ها و وکلا از این دسته هستند.
- گذشته‌نگر: به تاریخ و عبرت گرفتن از اشتباهات خود و دیگران علاقه زیادی دارند. شغل مناسب این افراد معلم تاریخ، تحلیل‌گر و مشاور
- ارتباطی: در ارتباط برقرار کردن با انواع افراد و انواع تیپ های شخصیتی مشکلی ندارند و هوش کلامی بالایی دارند. کارشناس فروش، بازاریاب، سخنران و مجری از مشاغلی است که این افراد می توانند در آن موفق شوند.
- توسعه‌گر: توانایی کشف و توسعه استعدادها را دارند. به پیشرفت دیگران کمک می کنند.
- منضبط: کارهای خود را با دقت برنامه‌ریزی می‌کنند و دقت زیادی به جزئیات دارند. این افراد اغلب کمال گرا هستند.
- همدل: در درک احساسات دیگران توانایی زیادی دارند. شغل مناسب این افراد مشاور، معلم و پرستار
نتیجه گیری
بهتر است اجازه بدهیم نقاط قوت ما، ما را در مسیر تحصیلی و شغلی هدایت کنند. چرا که حرکت در این مسیر برای ما زود بازده تر خواهد بود. هوش نیز توانایی کسب و به کارگیری دانش و هم چنین توانایی درک، جذب و پردازش اطلاعات به منظور حل سریع مشکلات است که اگر همراهی آن را هم در مسیر شغلی داشته باشیم، پیمودن مسیر شغلی و در نتیجه زندگی برایمان بسیار لذت بخش تر خواهد شد.
