همانطور که در پزشکی، برای پی بردن به چگونگی شرایط جسمی بیمار باید آزمایشات مختلفی صورت بگیرد، در روانشناسی نیز آزمون های ارزیابی روانشناختی ابزار دست روانشناسان هستند، که اطلاعات و داده های بسیاری را در مورد مراجعان در اختیارشان قرار می دهند. آزمون روانشناختی تلاش برای تبدیل ویژگی‌های کیفی به دادههای کمی و قابل مقایسه است. دادههای به‌دست‌آمده از آزمون‌های روانشناختی به عنوان ابزاری در کنار سایر ابزارهای تشخیصی مثل مصاحبه و مشاهده به کار گرفته می شوند. تست های روانشناختی مانند تست های شناختی، تست های شخصیتی و تست های تحصیلی و شغلی کاربردهای بسیار گسترده ای دارند.
آزمون ارزیابی روانشناختی دامنه ی کاربرد وسیعی پیدا کرده اند. از تشخیص بیماری و اختلالات روانی در زمینه های گوناگون گرفته تا شرکت ها و کارفرمایانی که برای استخدام نیروهای خود تا کودکان یا دانش آموزانی که برای پی بردن به استعدادهای ذاتی آن ها یا پیش بینی آینده شغلی و تحصیلی شان از این آزمون ها استفاده می کنند. آزمایش های روانشناختی عملکرد یک فرد را در یک زمان خاص و یا با توجه به گذشته او اندازه گیری می کند و پیش بینی هایی در مورد آینده می دهد.
آزمون روانشناختی چه چیزی را می سنجد؟
آزمون‌های روان شناختی، برای سنجش ویژگی های مربوط به رفتار در انسان ها طراحی شده اند. رفتار انواع مختلفی دارد. به رفتار قابل مشاهده، رفتار آشکار گفته می شود.
- برخی از تست های روان شناختی میزان کنونی انجام رفتار آشکاردر افراد را می سنجند.
- برخی دیگر، میزانی که فرد در گذشته به رفتار آشکار مبادرت ورزیده را مورد سنجش قرار می دهند.
نوع دیگری از رفتار وجود دارد که به آن رفتار ِنهان گفته می شود. در واقع این نوع از رفتار در درون افراد رخ می دهد و نمی توان به صورت مستقیم آن را مشاهده کرد. به عنوان مثال احساسات و افکار، انواعی از رفتار نهان هستند. برخی تست ها این نوع رفتار را می سنجند. بنابر آنچه گفته شد،
- تست های روان شناختی و آموزشی، رفتار فعلی و گذشته را اندازه می گیرند.
- گروهی دیگر از تست ها، رفتار آینده (مثل موفقیت در دانشگاه) را پیش بینی می کنند.
ویژگی‌های یک تست ارزیابی روانشناختی مناسب
آزمون‌های روانشناختی ابزارهایی هستند که به مدیران و کارفرمایان در شناسایی ویژگی‌های افراد کمک میکنند. به خاطر داشته باشید که در حین ارزیابی متقاضیان، سنجش هم زمان جنبه‌های مختلف شخصیتی در یک ارزیابی واحد امری ضروری است.
در ادامه پس از بررسی نتایجی که با ارزیابی جنبه های ویژگی‌های رفتاری و مهارت‌های شناختی افراد، دست می یابیم، با ویژگی ها و خصوصیات فنی آزمون های روانشناختی نیز آشنا می شویم؛ با این مقاله همراه باشید.
ارزیابی ویژگی‌های رفتاری
هر انسانی ویژگی های شخصیتی مخصوص به خود را دارد. چرا که محیط ها، آداب و رسوم و فرهنگ ها، انسان هایی که در اطراف ما هستند و بسیاری مسائل دیگر در شکل گیری شخصیت بسیار موثر است. این موضوع باعث می شود که هرکس شخصیت منحصر بفرد خود را داشته باشد هرچند بتوان دسته بندی هایی برای انواع تیپ های شخصیتی ارائه کرد. تست‌های شخصیت‌شناسی دیدگاه‌های آگاهانه‌ای را درباره‌ی شخصیت افراد ارائه میکنند. آگاهی پیدا کردن نسبت به شخصیت داوطلبان به استخدام کننده در انتخاب پروفایل شغلی مناسب برای فرد استخدام شده کمک می کند. تست شخصیت شناسی نشان می دهد که:
- آیا فرد انتخاب‌شده با فرهنگ سازمانی تطابق دارد یا خیر؛
- هم‌چنین، فرهنگ سازمانی الگوهای فکری و احساسات او را در بر می‌گیرد و با صلاحیت‌های رفتاری او مرتبط است یا خیر؛
- میتواند انگیزه ی فرد را برای کار کردن اندازه‌گیری و محرک‌ها و مشوق های آن را مشخص کند.
جالب است بدانید که ارتش بریتانیا از تست گروه استخدام (Recruit Battery Test: BARB) برای گزینش خود استفاده می کند. این یک تست روانشناسی شغل کامپیوتری است که میزان تناسب متقاضیان برای ارتش را مورد ارزیابی قرار می دهد.
ارزیابی مهارت‌های شناختی
به طور کلی، آزمون‌های شناختی یا آزمون‌های استعداد میزان توانایی متقاضی در تفکر منطقی را ارزیابی میکنند. این آزمون ها شامل سؤالاتی که کارکرد‌های اصلی مغز (حل مسئله، استدلال و تصمیم‌گیری) می باشند هستند. در سراسر دنیا از این شیوه استفاده می شود.
- استدلال منطقی: در درجه‌ی اول، روی توانایی نتیجه‌گیری متقاضی از اطلاعات داده‌شده تمرکز می‌کند.
- استدلال کلامی: توانایی درک اطلاعات نوشته‌شده و تصمیم‌گیری متقاضی را ارزیابی می‌کند؛
- استدلال عددی: توانایی کار کردن متقاضی با اعداد و محاسبات را ارزیابی می‌کند؛
ویژگی‌های آزمون‌های ارزیابی روانشناختی
- یک سیستم پرسش و پاسخ علمی و بر پایه دانش آمار دارند. پس این آزمون‌ها از نظر شیوه‌ی چینش پرسش‌ها، پاسخ‌دهی، نمره‌گذاری و نتیجه‌گیری پیشرفته و علمی هستند.
- هنگامی که داده‌ها و اطلاعات از شرکت‌کنندگان در آزمون به دست می‌آید می‌توان هنجار آماری آزمون‌ها را تنظیم کرد. به این کار استانداردسازی یا هنجاریابی گفته می‌شود(استانداردسازی یا هنجاریابی فرآیندی است که به کمک آن مجموعه‌ای از استانداردها یا هنجارها برای یک ابزار سنجشی مشخص و معین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که در اندازه‌گیری‌های گوناگون از آن ابزار همیشه به یک شکل بهره گرفته می‌شود).
- برخلاف آزمون‌های دروغین مجله‌های سرگرمی و سایت‌های اینترنتی؛ آزمون‌های روانشناختی علمی با دقت و سخت‌گیری آزمایش می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که روایی و پایایی دارند و می توان به نتایج آنها اعتماد کرد.
- متقاضیان یا کارکنان را از نظر یک یا چند ویژگی مشخص مورد سنجش قرار می‌دهند. برای نمونه سنجش اضطراب، افسردگی یا استرس
خصوصیات فنی آزمون روانشناختی
در هر آزمون روانشناختی، ۲ ویژگی مهم باید لحاظ شوند: پایایی (reliability) و اعتبار (validity).
- منظور از پایایی آزمون، ثبات نتایج آزمون در طول زمان برای یک گروه جمعیتی و نیز شباهت نتایج آزمون درگروه‌های جمعیتی مختلف است. سازگار درونی داشته باشد و در طول زمان نتایج مطابقی را ارائه داده باشد.
- مبحث اعتبار بخش فنی آزمون بوده و بطور کلی به این معناست که آزمون آنچه را که باید بسنجد، بسنجد. آزمایشاتی درمورد اندازه صحت و قابل اعتماد بودن این تست انجام گشته و ارائه شده باشند. میزان “همخوانی آزمون با سازه نظری، میزان همخوانی آزمون با متغیر(های) مورد سنجش، توان تعمیم دادن نتایج آزمون به سایر گروه‌های جمعیتی، تفاوت نتایج آزمون برای یک متغیر در مقایسه با متغیرهایی که علی الظاهر مشابهند اما از نظر سازه و تعریف متفاوتند، میزان همخوانی نتایج با فرهنگ گروه جمعیتی هدف، و…” مورد بررسی قرار گیرند.
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که چرا با این حال که در حوزه روانشناسی سالانه مقالات و پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته و به چاپ می رسند، اما شاهد افزایش سطح مشکلات روانشناختی هستیم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که استفاده نادرست از ابزارهای روانشناختی و عدم درک پژوهشگراز چگونگی کاربرد آزمون‌های روانشناختی باعث آن شده است. آزمون هایی که در کشورهایی با زبان و فرهنگی متفاوت از ما طراحی شده و به زبان و فرهنگ ما برگردان شده باید علاوه بر برگردان درست و مناسب فرهنگی، بتوان برای سازه مورد نظر هم در جامعه هدف و هم در ادبیات، ما به ازای معادلش را یافت.
در نظر داشته باشید که آزمون‌هایی که توسط یک محقق طراحی شده باشد، تنها برای اهداف نظرسنجی و پیمایش در پژوهش‌های مقدماتی (preliminary studies) به کار می آیند. ضمناً بخاطر داشته باشید که شاخص‌های روانسنجی آزمون‌های روانشناختی در صورت خودارجاعی (self-citation؛ فرآیندی که در آن یک محقق به همراه گروه پژوهشی خود پژوهش‌های مختلفی انجام داده و در مقالات بعدی، به مقالات و کارهای قبلی خود ارجاع می دهد) فاقد ارزش عملی بوده و لازم است گروه‌های متفاوتی استانداردسازی و گزارش روانسنجی ابزارها را ارائه نمایند.
کاربرد تست ارزیابی آزمون روانشناختی در سازمان
در یک بررسی صورت گرفته مشخص شده است که در 64 درصد آگهی های استخدامی، نتیجه ی آزمون های روانشناختی به عنوان یکی از شرط های لازم استخدام مطرح بوده است. خود شناسی به افراد کمک می کند در زمان ها و شرایط مختلف یا در بحران هایی که در طول کار یا زندگی با آنها مواجه می شود بهتر عمل کند. استفاده از آزمون های روانی میتواند به افراد در پیش بینی آینده شغلی و تحصیلی آنها نیز کمک کند. مدیران با بهره گیری از آزمون های معتبر و استاندارد شده و با توجه به شناختی که از سازمان دارند می توانند تشخیص دهند که کدام متقاضی گزینه مناسب تری خواهد بود.
چرا سازمان‌ها به شناخت بهتر نیروهایشان نیاز دارند؟
بطور خلاصه برای اینکه هر کسی باید در جایگاه درستی باشد تا بتواند بهتر کار کند و یا بدرخشد.
فرض کنید که مسئولیت فروش حضوری را به یک انسان ساکت و درونگرا بدهید. قطعا تا مدتی تحمل می کند و پس از آن که تحملش تمام شد ترک کار می کند و هزینه های استخدام مجدد را روی دست شما می گذارد.
و یا تصور کنید کار در بایگانی زیرزمین سازمانتان را به شخصی پرجنب و جوش و اهل ارتباط با دیگران بدهید. این فرد نیز پس از مدتی افسرده خواهد شد و اگر شجاعت لازم را داشته باشد حتما ترک شغل می کند و یا اینکه پس از مدتی درصد خطاهای شغلی او بسیار زیاد خواهد شد. حال آنکه اگر توسط آزمون پیش از استخدام بررسی های لازم در مورد شخصیت هر یک را انجام داده بودید و هر کسی در جای خودش قرار می گرفت، با این مشکلات مواجه خواهیم نمی شدید. این تست ها به مدیران کمک می کند تا جایگاه واقعی نیروها و شغلی که با آن ارتباط بهتری دارند را کشف کنند و از این طریق حال خودم، نیروها و سازمان را بهتر کنند.
انواع آزمون روانشناختی برای یک مصاحبه استخدامی
تست های حوزه ناخودآگاه، تست قهرمان درون (آرکتایپ یونگ)، تست کهن الگوی اسطوره زنان، تست کهن الگوی اسطوره مردان، تست‌های مدل ذهنی و باور، تست تفکر استراتژیک، تست مدل ذهنی، تست چپ مغزی و راست مغزی، تست نگرش نسبت به پول، تست کمالگرایی، تست های هوش و استعداد، هوش هیجانی باران، هوش هیجانی برابری، هوش چند گانه گاردنر، تست‌های شخصیت شناسی ، تست شخصیت شناسی MBTI، تست اینیاگرام، تست نئو با گزارش کامل، تست رغبت سنج شغلی هالند، تست طبایع، تست گاستون برژه، تست های رفتارشناسی، تست سبک مذاکره، تست دیسک، تست سبک یادگیری، تست تعویق تصمیمات همه از انواع مختلفی هستند که در آزمون‌های شخصیت‌شناسی از کارجویان گرفته می‌شوند.
نکته مهم: هر یک از آن ها کاربرد خاص خود را دارد و شما باید با توجه به شرح شغل و شرایط احراز شغل از میان این تست‌ها یک یا چندتای آن را برای استخدام استفاده کنید.
