موفقیت اتفاقی ناگهانی و یک‌شبه نیست، هیچ قرص و آسانسور و قطار سریع‌السیری هم ندارد. برای موفق شدن، برای رشد و تعالی و هرروزه، باید پیوسته و بدون خستگی گام‌به‌گام به جلو بروید و البته هرازگاهی بایستید و عملکرد خودتان را زیر ذره‌بین ببرید؛ کاری که آن را خودارزیابی می‌نامیم و نقش زیادی در رشد و تعالی فرد دارد و در واقع راهی برای رسیدن به موفقیت به شمار می‌رود. اما خودارزیابی چیست و چه روندی دارد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال، در این مقاله همراه ما باشید.
خودارزیابی چیست؟
خودارزیابی به فارسی و (Self Assessment) به انگلیسی، یعنی تحلیل عملکرد و وضعیت خود. یعنی در مسیر کاری‌مان بایستیم و در بازه‌های مشخصی مسیر طی شده را بررسی کنیم؛ نقاط ضعف و قوتمان چه بوده است؟ آیا به‌اندازه‌ی کافی پیشرفت کرده‌ایم؟ چطور می‌توانیم در ادامه مسیر بهتر عمل کنیم؟ ابزار محکمی برای رشد است، چرا؟ اولاً تحلیلی دقیق از موقعیت خودتان ارائه می‌دهد و می‌توانید برای آينده برنامه‌ریزی بهتری داشته باشید، ثانیاً هیچ‌کس مثل خودتان نمی‌تواند شما را نقد کند و نقاط قوت و ضعفتان را تعیین کند. علم روانشناسی هم خودارزیابی را راهی درست و دقیق برای بهبود کیفیت زندگی و کار می‌داند.
انواع خودارزیابی کدام‌اند؟
خودارزیابی فردی
خودارزیابی فردی نوعی از ارزیابی است که شما خودتان تصمیم می‌گیرید بر اساس یک‌سری از معیارها یا برنامه‌های خودتان، عملکردتان را بررسی می‌کنید و خودتان را می‌سنجید.
خودارزیابی سازمانی
سازمان‌ها هم می‌توانند در بازه‌های مشخصی، از کارمندانشان بخواهند خودشان را ارزیابی کنند؛ ارزیابی سازمانی باعث می‌شود هر کارمند خودش به نقاط ضعفش پی می‌برد و برای بهتر شدن و رشد تلاش می‌کند.
خودارزیابی دانش آموزان
در این نوع خودارزیابی دانش آموزان خودشان با سوال‌هایی خودشان را ارزیابی می‌کنند؛ مزیت این کار این است که دانش آموزها وقتی خودشان نقاط ضعفشان را کشف کنند، کمتر برای رشد مقاومت می‌کنند و اعتمادبه‌نفسشان هم کاهش پیدا نمی‌کند.
مزایای بی‌شمار خود ارزیابی
در هر مقیاسی که تلاش کنید توانمندی‌ها و ظرفیت خود را بسنجید، چه سازمانی و چه فردی می‌توانید موجود بهبود و اصلاح برخی از شرایط شوید که بعضی از این مزیت‌ها عبارت‌اند از:
بهبود عملکرد
وقتی شما در مرحله‌هایی از زندگی خودارزیابی داشته باشید، می‌فهمید پیش از این چه مسیری طی کرده‌اید و این شناخت باعث می‌شود اشتباهات گذشته را تکرار نکنید، بدانید چطور می‌توانید بهره‌وری بیشتری داشته باشید و در نتیجه تبدیل به آدم بهتری می‌شوید. در مورد سازمان‌ها هم وقتی به کارمندها اعتماد کنید و ارزیابی را به خودشان بسپارید، به نتیجه‌های بهتر و درخشان‌تری می‌رسید.
افزایش انگیزه و اراده
خودارزیابی باعث می‌شود شما در کنار اشتباه‌ها، نقاط قوتتان را هم ببینید و انگیزه‌تان افزایش پیدا کند. در ضمن باعث بهبود تدریجی عملکرد می‌شود و شما وقتی عملکرد بهتری داشته باشید، طبیعتاً انگیزه‌ي بیشتری برای رشد پیدا می‌کنید.
تعادل بین زندگی شخصی و کار
خودارزیابی به شما کمک می‌کند شناخت خوبی از خودتان داشته باشید؛ وقتی شناخت خوبی روی خودتان داشته باشید، در برنامه‌ریزی هوشمندانه‌تر عمل می‌کنید، می‌دانید چطور می‌توانید بهتر و در زمان کمتری کارها را انجام دهید و در نتیجه بین زندگی شخصی و کاری‌تان تعادل برقرار می‌شود.
بهبود مهارت‌های ارتباطی
در صورت انجام خود ارزیابی، شما نقاط ضعف و قوت خودتان را می‌شناسید و با برطرف کردن آن‌ها، کمتر مورد انتقاد قرار می‌گیرید. در ضمن در سازمان‌ها خودارزیابی به بهبود رابطه کارمند و کارفرما می‌انجامد و کیفیت کار را به‌شدت افزایش می‌دهد.
نکاتی طلایی در مورد خودارزیابی
- اولین و مهم‌ترین نکته این است که معیارهای خوبی تعیین کنید؛ یعنی بدانید خودتان را با چه چیزهایی بسنجید. مثلاً میزان بازدهی مالی، تیک زدن تمام هدف‌ها و تعادل بین زندگی شخصی و کاری می‌توانند معیارهای شما باشند. معیارهایتان را انتخاب کنید و بعد با جواب نوشتن برای آن‌ها عملکردتان را اندازه بگیرید.
- با خودتان صادق باشید؛ یعنی خودتان را منطقی و حتی گاهی بی‌رحمانه نقد کنید. وقتی شما خودتان خودتان را بی‌رحمانه و جدی نقد کنید، دیگر در معرض انتقادهای دیگران قرار نمی‌گیرید. در ضمن خودانتقادی و خودارزیابی باعث می‌شود شما مشکلات را قبل از این‌که به بحران برسند و به زندگی‌تان آسیب بزنند، شناسایی کنید و راه‌حل خوبی برایشان پیدا کنید.
- بعد از خودارزیابی سعی کنید به دنبال راه‌حل‌های بهبود نقاط ضعف و استفاده از پتانسیل‌های پیشرفت بگردید. یعنی خودارزیابی باید باعث شود شما در زندگی شخصی و کاری از نظر عملکرد بهبود پیدا کنید و تبدیل به فردی دقیق‌تر و منظم‌تر شوید.
- در خودارزیابی شرایط را در نظر بگیرید؛ مثلاً گاهی اوقات مشکل‌های شخصی یا مشکل‌های اجتماعی مثل بیماری کرونا می‌تواند روی عملکرد شما تاثیر بگذارد، پس در این مواقع نباید خودتان را سرزنش کنید و باید به دنبال راه حل بگردید. در خودارزیابی کرونا و سایر مشکلات را لحاظ کنید و بعد به نقد خودتان بپردازید.
خودارزیابی و هموار شدن مسیر پیشرفت
ما تنها وقتی می‌توانیم پیشرفت کنیم که تصویر دقیقی از خودمان داشته باشیم، یعنی بدانیم که چه ویژگی‌هایی داریم و طبق همین ویژگی‌ها برای خودمان برنامه بریزیم و سعی کنیم رو به جلو حرکت کنیم. خودارزیابی در هر شرایطی، چه در زندگی شخصی و چه در سازمان ابزاری است که باعث رشد و توسعه توانایی‌های شما می‌شود و می‌تواند زندگی‌تان را تغییر دهد.
